Đông Trùng Hạ Thảo là gì?

Đông Trùng Hạ Thảo là dược liệu quý được nhắc đến rất nhiều trong các sách Y học cổ truyền và hiện đại về tác dụng kỳ diệu đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên nhiều người hiện nay vẫn không hiểu rõ về nguồn gốc của Đông Trùng Hạ Thảo cũng như quá trình sinh trưởng, phát triển như thế nào. Bài viết dưới đây nhằm giúp mọi người có thể hiểu rõ bản chất của dược liệu quý hiếm này.

Bản chất của Đông Trùng Hạ Thảo là gì?

Khi nghe đến tên của dược liệu này, mọi người thường có ngay câu hỏi “Đông Trùng Hạ Thảo là con gì?”. Thực tế, Đông Trùng Hạ Thảo là dạng ký sinh của một loài nấm túi (có tên khoa học là Cordyceps) với ấu trùng sâu non của một loài côn trùng (thuộc chi thuộc chi Thitarodes). Loại nấm này phân bố chủ yếu tại các cao nguyên cao từ 3000 – 6000 mét so với mực nước biển tại Cao nguyên Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hải, Cam Túc, Vân Nam,…

Đông Trùng Hạ Thảo được biết đến rất sớm từ những năm của thế kỷ 18 khi xuất hiện với cái tên “Nhã trác canh bồ” trong sách Y dược nổi tiếng của người dân tộc Tạng. Trong sách có nhắc đến công dụng của dược liệu này được dân tộc Hán Phong sử dụng trong quá trình điều trị rất nhiều loại bệnh, đặc biệt là một số bệnh nan y. Khi người Hán biết đến dược liệu này, họ gọi nó với cái tên là “tằm tuyết” do hình dáng rất giống với con tằm và nguồn gốc là từ các cao nguyên phủ đầy tuyết trắng. Khi đến triều đại nhà Thanh thì tằm tuyết được gọi với tên mới là “Đông Trùng Hạ Thảo” dựa trên đặc trưng của hình thái và được sử dụng cho đến ngày nay.

Sách y học cổ truyền của Trung Quốc từ xa xưa đã coi Đông Trùng Hạ Thảo là vị thuốc có tác dụng “Bổ phế ích can, bổ tinh điền tủy, chỉ huyết hóa đàm”, “Bổ phế ích thận, hộ dưỡng tạng phủ”, “Tư âm tráng dương, khư bệnh kiện thân”; là loại thuốc “Tư bổ dược thiện”, có thể chữa được “Bách hư bách tổn”. Mặt khác các nghiên cứu cổ truyền cũng như các thực nghiệm hiện đại đều xác định Đông Trùng Hạ Thảo hầu như không có tác dụng phụ đối với cơ thể người và động vật.

Vòng đời của Đông Trùng Hạ Thảo

Đông Trùng Hạ Thảo có vòng đời vô cùng độc đáo và ấn tượng khi mà cơ thể gồm hai phần rõ rệt: sâu và lá mầm. Phần phía dưới của dược liệu này là hình một con sâu gồm nhiều cặp chân song song. Phần phía trên là từ đầu con sâu có mọc lên một “lá mầm” – “lá mầm” có màu vàng đặc trưng hoặc trắng đục như màu nước gạo. Vòng đời của Đông Trùng Hạ Thảo gồm 4 giai đoạn chính sau:

Giai đoạn 1: Tại cao nguyên Thanh Tạng có độ cao so với mực nước biển là từ 3.500 đến 6.000 mét, có một loại côn trùng là ngài dơi sinh sống (tên khoa học là Thitarodes). Mùa sinh sản của những con ngài này rơi vào mùa thu, chúng đẻ trứng vào trong đất và nở ra ấu trùng.
Giai đoạn 2: Ấu trùng tiếp tục sinh trưởng và phát triển trong lòng đất bằng cách hấp thụ các chất dinh dưỡng có xung quanh và rễ cây. Điều kiện tự nhiên của môi trường tại cao nguyên nơi đây cũng vô cùng thuận lợi ấu trùng lớn lên.
Giai đoạn 3: Khi mùa xuân đến, ấu trùng trưởng thành và bắt đầu bị ký sinh của loài nấm sau khi ăn phải bào tử hoặc thông qua các lỗ thở. Bào tử nấm này do một loài nấm tên Trùng Thảo phát tán khắp nơi rồi theo nước thấm vào lòng đất nên gặp ấu trùng.
Giai đoạn 4: Vào thời gian cuối tháng 4, bào tử nấm trong cơ thể ấu trùng phát triển và Trùng Thảo đầu tiên mọc lên từ đầu của ấu trùng. Thời gian sinh trưởng mạnh nhất của Trùng Thảo tập trung vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 7. Đây cũng là thời điểm thu hoạch Đông Trùng Hạ Thảo tốt nhất trong năm tại các cao nguyên này.

Tác dụng của Đông Trùng Hạ Thảo

Các nghiên cứu y học và dược học đã chứng minh được các tác dụng sau đây của Đông Trùng Hạ Thảo:

Tăng cường sinh lý: cường dương, chống liệt dương; Xúc tiến tác dụng của các nội tiết tố (hormone).
Tác dụng thanh lọc: Tăng cường dịch tiết trong khí quản và trừ đờm; Tăng cường tác dụng lưu thông máu trong cơ thể;
Hỗ trợ hệ tiêu hóa: Tăng cường chức năng tiêu hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng;
Chống lão hóa: Làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể; Hạn chế bệnh tật của tuổi già
Tăng cường sức đề kháng: Tăng cường tính miễn; Tăng cường năng lực thực bào của các tế bào miễn dịch; Kháng viêm và tiêu viêm; Nâng cao năng lực chống ung thư của cơ thể;
Bồi dưỡng sức khỏe: Tăng cường tác dụng an thần, trấn tĩnh thần kinh
Giảm lượng Cholesterol: Làm giảm cholesterol trong máu và chống xơ vữa động mạch.
Giảm thiểu nguy cơ tai biến, tim mạch: Giảm hiện tượng thiếu máu; Điều hòa huyết áp; Ổn định nhịp tim,
Phòng ngừa các bệnh gan, thận: Xúc tiến quá trình tái sinh và phục hồi các tế bào tiểu quản; Giúp chống lại tác dụng xấu của tân dược (ví dụ như độc tính của Cephalosporin A); Giảm tổn thương thận do thiếu máu; Tăng cường tác dụng của nội tiết tố tuyến thượng thận và làm trương nở các nhánh khí quản.